Ο παγκόσμιος αγώνας ενάντια στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής απαιτεί ριζικές αλλαγές στο ενεργειακό μοντέλο που ακολουθείται σήμερα, δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο παράγουμε, διανέμουμε και καταναλώνουμε ενέργεια. Για την Ελλάδα, μια χώρα που στηρίχθηκε για δεκαετίες στη λιγνιτική παραγωγή, η μετάβαση αυτή έχει ιδιαίτερο βάρος. Το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ) φιλοδοξεί να απαντήσει σε αυτήν την πρόκληση, ώστε η στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την κλιματική ουδετερότητα να γίνει με τρόπο δίκαιο και ισόρροπο για τις τοπικές κοινωνίες.

Ο λιγνίτης υπήρξε για δεκαετίες ο πυλώνας της ηλεκτροπαραγωγής στην Ελλάδα, προσφέροντας ενεργειακή αυτάρκεια αλλά με υψηλό περιβαλλοντικό κόστος. Το αρχικό Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) προέβλεπε την απόσυρση όλων των λιγνιτικών μονάδων έως το 2023, με μοναδική εξαίρεση τη νεόδμητη μονάδα Πτολεμαΐδα V, η οποία είχε σχεδιαστεί να συνεχίσει τη λειτουργία της έως το 2028. Σήμερα, το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ επιβεβαιώνει ότι η πλήρης παύση της λιγνιτικής παραγωγής θα ολοκληρωθεί μέχρι το 2028. Η μετάβαση αυτή, αν και απαραίτητη για την επίτευξη των κλιματικών στόχων, δημιουργεί σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις για περιοχές όπως η Δυτική Μακεδονία και η Μεγαλόπολη, που εξαρτήθηκαν για δεκαετίες από τον λιγνίτη.