Τα τελευταία χρόνια οι κάτοικοι στις χώρες της Ευρώπης έρχονται αντιμέτωποι, τους καλοκαιρινούς μήνες, με πολύ υψηλότερες θερμοκρασίες από αυτές των προηγούμενων δεκαετιών. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση από την Υπηρεσία Κλίματος του Copernicus, το καλοκαίρι του 2024 ήταν το θερμότερο που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρώπη, με τις νοτιοανατολικές περιοχές της να καταγράφουν έως και 60% περισσότερες θερμές ημέρες από το μέσο όρο (ποσοστό των ημερών κατά τις οποίες η ημερήσια μέγιστη θερμοκρασία υπερβαίνει το 90ο εκατοστημόριο για τη συγκεκριμένη ημερολογιακή ημέρα για μια περίοδο αναφοράς). Αυτό σε συνδυασμό με τις μεταβολές στο μοτίβο των βροχοπτώσεων και στις ροές των ποταμών, συνθέτει μια εικόνα ακραίων αλλαγών για τα ευρωπαϊκά καλοκαίρια των τελευταίων δεκαετιών. Πώς η κλιματική αλλαγή μπορεί να συνδέεται με αυτές τις αλλαγές που παρατηρούνται;
Η πρώτη μεταβλητή στην οποία φαίνεται άμεσα η επίδραση της κλιματικής αλλαγής είναι η θερμοκρασία, ή πιο συγκεκριμένα η θερμοκρασία αέρα στην επιφάνεια. Σύμφωνα με το Copernicus η μέση θερμοκρασία του αέρα του πλανήτη έχει αυξηθεί περίπου κατά 1,3ο C από την προβιομηχανική περίοδο. Δεν θερμαίνονται όμως όλες οι περιοχές της Γης με τον ίδιο ρυθμό.
Συγκεκριμένα για την Ευρώπη, τα στοιχεία είναι ανησυχητικά καθώς φαίνεται να έχει θερμανθεί ταχύτερα από κάθε άλλη ήπειρο τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτή η αύξηση της θερμοκρασίας αφορά όλη τη διάρκεια του χρόνου και μπορεί να γίνει πιο αισθητή στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη κατά τους χειμερινούς μήνες και στα νότια της ηπείρου το καλοκαίρι. Οι χώρες γύρω από τη Μεσόγειο βιώνουν κατά κύριο λόγο ακραίες θερμοκρασίες τις τελευταίες δεκαετίες, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το καλοκαίρι του 2024.
Το φετινό καλοκαίρι η μέση θερμοκρασία αέρα στην επιφάνεια ξεπέρασε το όριο των 1,54οC από το μέσο όρο της προηγούμενης κλιματικής περιόδου 1991-2020, ξεπερνώντας και το ρεκόρ του 2022. Η ημερήσια μέγιστη αισθητή θερμοκρασία ξεπέρασε τους 32ο C, ενώ στη χώρα μας, ο πληθυσμός βίωσε συνθήκες «έντονης θερμικής καταπόνησης» κάθε ημέρα του καλοκαιριού και συνθήκες «πολύ έντονης θερμικής καταπόνησης» για περίπου δυο μήνες.
Η θερμική καταπόνηση είναι η κύρια αιτία θανάτων που σχετίζεται με τις καιρικές συνθήκες καθώς μπορεί να επιδεινώσει υποκείμενες παθήσεις, όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτη, ψυχικές παθήσεις, άσθμα καθώς και τη μετάδοση ορισμένων μολυσματικών ασθενειών. Εκτιμάται ότι το καλοκαίρι του 2022 πάνω από 61.000 θάνατοι σχετίζονται με την υπερβολική ζέστη.
Επιπλέον, η θερμοκρασία επιφανείας της θάλασσας ( SST) είναι μια ακόμη κλιματική παράμετρος που η μεταβολή της συνδέεται με την κλιματική αλλαγή. Το περασμένο καλοκαίρι, η μέση τιμή της SST της Μεσογείου έφτασε σε επίπεδα ρεκόρ τον Αύγουστο, ξεπερνώντας τους 28°C, δηλαδή τη υψηλότερη μέχρι τότε τιμή που είχε σημειωθεί τον Ιούλιο του 2023. Παρόμοια κατάσταση παρατηρείται σε όλους τους ωκεανούς του κόσμου, εκτός από τις πολικές περιοχές, με τις τιμές της SST να παρουσιάζουν αύξηση από την αρχή των καταγραφών και μια σταθερά ανοδική πορεία από το 1970 και έπειτα. Η SST παίζει καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση του κλιματικού συστήματος, επηρεάζοντας την ατμοσφαιρική κυκλοφορία, τα μοτίβα βροχοπτώσεων και το σχηματισμό των τροπικών κυκλώνων, όπως τον «Μίλτον» που έπληξε τη Φλόριντα των ΗΠΑ στις αρχές του Οκτωβρίου καθώς σημαντικός παράγοντας του σχηματισμού του ήταν τα πολύ θερμά νερά της Καραϊβικής.
Οι ακραίες θερμοκρασίες δεν είναι η μοναδική επίπτωση της κλιματικής αλλαγής. Άλλη μια έκφανση της αποτελούν και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) υποστηρίζει ότι η αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου συνδέεται και με την αύξηση της συχνότητας και της έντασης των ακραίων καιρικών φαινομένων. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η κλιματική αλλαγή αυξάνει τη διακινδύνευση και την ένταση ορισμένων τύπων ακραίων γεγονότων αλλά βεβαίως δεν σημαίνει ότι κάθε καταιγίδα ή πλημμύρα προκαλείται από την κλιματική αλλαγή.
Πιο συγκεκριμένα, η κακοκαιρία «Borris» που έπληξε την κεντρική Ευρώπη το Σεπτέμβριο εκτιμάται ότι συνδέεται άμεσα με την κατάσταση του κλίματος σήμερα όσον αφορά την ένταση και τη πρωτοφανή γεωγραφική της έκταση. Οι πλημμύρες που προέκυψαν από την καταιγίδα ξεπέρασαν τις ιστορικές πλημμύρες του 1997 και του 2002.
Όταν γίνεται αναφορά για την κλιματική αλλαγή, η σύγκριση με το παρελθόν είναι απαραίτητη αλλά κρύβει και κινδύνους αν δεν γίνεται με τη χρήση σωστών δεδομένων και περιόδων. Η κατανόηση των επιπτώσεων όμως είναι βασικό βήμα για τη διαμόρφωση σχεδίων προσαρμογής και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των υποδομών.
Leave a Comment