Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων (ECMWF) με τη χρήση προσομοιώσεων μοντέλων αποτυπώνει μια ασυνήθιστη μεταφορά υγρασίας στα κατώτερα στρώματα της τροπόσφαιρας, γεγονός που συνέβαλε στη δημιουργία μιας ιδιαίτερα ασταθούς ατμόσφαιρας, ιδίως πάνω από τις ανατολικές ακτές της Ισπανίας. Η αστάθεια στην ατμόσφαιρα συνοδεύεται με ανοδικές κινήσεις των αερίων μαζών, που υπό συνθήκες έχει σημαντικές πιθανότητες εμφάνισης κακοκαιρίας.

Με απλά λόγια, οι ακραίες καιρικές συνθήκες που επικράτησαν στα ανατολικά της Ισπανίας οφείλονται στο αποκομμένο χαμηλό, μια περιοχή δηλαδή χαμηλής πίεσης που αποσπάται από τον αεροχείμαρρο, ένα ταχύτατα κινούμενο ρεύμα ανέμου με κατεύθυνση από τα δυτικά προς τα ανατολικά στις εύκρατες περιοχές του πλανήτη.

Το αποκομμένο χαμηλό εμφανίζεται συνήθως κατά τη διάρκεια της φθινοπωρινής περιόδου του χρόνου, όπου η εναπομείνασα θερμή επιφάνεια από τους θερινούς μήνες (άρα και θερμός αέρας κοντά στην επιφάνεια) συναντά ξαφνικά μια ψυχρή εισβολή από τις πολικές περιοχές. Τέτοιου είδους συστήματα μπορούν να παραμείνουν στη θέση τους για μεγαλύτερο από το συνηθισμένο χρονικό διάστημα επιφέροντας βροχοπτώσεις στις υποκείμενες περιοχές.

Επιπλέον, σημαντικό παράγοντα στο συγκεκριμένο φαινόμενο αποτελεί και η θερμοκρασία της Μεσόγειου Θάλασσας. Όταν το νερό στην επιφάνεια της θάλασσας είναι θερμό, εξατμίζεται τροφοδοτώντας την ατμόσφαιρα με θερμό και υγρό αέρα. Η σύγκρουση αυτού του αέρα, υψηλής περιεκτικότητας σε υδρατμούς, με τον ψυχρό αέρα στα ανώτερα τμήματα της ατμόσφαιρας οδηγεί στη δημιουργία νεφών κατακόρυφης ανάπτυξης, που συνοδεύονται με έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες στην επιφάνεια. Η Μεσόγειος τους τελευταίους μήνες έχει σημειώσει τις υψηλότερες θερμοκρασίες στην επιφάνεια των υδάτων που έχουν καταγραφεί ποτέ και η σφοδρότητα της καταιγίδας στην Ισπανία ήταν ενδεικτική της ενέργειας που ήταν παγιδευμένη υπό μορφή θερμότητας στους υδρατμούς. Πολλοί επιστήμονες μάλιστα κάνουν λόγο για την εκδήλωση ενός φαινομένου που αποτελεί συνέπεια της κλιματικής αλλαγής.

Σύμφωνα με δηλώσεις του επικεφαλής του τμήματος παρακολούθησης του κλίματος στον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO), η κλιματική αλλαγή αναμένεται να κάνει αυτά τα συστήματα πιο σφοδρά λόγω της αυξανόμενης θερμοκρασίας των υδάτων. Για κάθε 1°C αύξησης της θερμοκρασίας, ο κορεσμένος αέρας περιέχει κατά μέσο όρο 7 τοις εκατό περισσότερους υδρατμούς. Επομένως, κάθε επιπλέον κλάσμα θέρμανσης αυξάνει την περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε υγρασία, η οποία με τη σειρά της αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης ακραίων βροχοπτώσεων. Παρόμοιο σύστημα υπήρξε και ο Daniel που χτύπησε τη χώρα μας τον Σεπτέμβριο του 2023.