Ο ποταμός Γάγγης, που αποτελεί πηγή ζωής, τροφής και πολιτισμού για πάνω από 600 εκατομμύρια ανθρώπους, βιώνει τη μεγαλύτερη μείωση ροής των τελευταίων αιώνων. Σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences (2025), η παροχή νερού του ποταμού μειώθηκε έως και 76% σε σχέση με τον μέσο όρο προηγούμενων περιόδων ξηρασίας. Ο Γάγγης, που διατρέχει τα Ιμαλάια, την Ινδία και το Μπαγκλαντές, αποτελεί όχι μόνο θρησκευτικό και πολιτισμικό σύμβολο, αλλά και κρίσιμο οικοσύστημα το οποίο σήμερα απειλείται από την κλιματική αλλαγή, την εξάντληση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα και την εντατική γεωργική εκμετάλλευση.
Η πτώση της μέσης ετήσιας ροής του ποταμού από το 1991 έως το 2020 είναι η εντονότερη της τελευταίας χιλιετίας. Η μείωση αυτή δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά στη φυσική μεταβλητότητα: η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει πλέον καθοριστικό ρόλο στο υδρολογικό ισοζύγιο, επηρεάζοντας την αναπλήρωση των υπόγειων αποθεμάτων, επιδεινώνοντας τη ρύπανση και μεταβάλλοντας τη δυναμική των μουσώνων.
Η ξηρασία του ποταμού δεν οφείλεται μόνο στη μείωση των βροχοπτώσεων. Έρευνα του Nature (2025) δείχνει ότι η συμβολή του υπόγειου νερού στη ροή του Γάγγη έχει μειωθεί κατά περίπου 50% τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Οι αυξανόμενες γεωργικές ανάγκες, η πληθυσμιακή πίεση και η αστικοποίηση οδηγούν σε υπεράντληση των αποθεμάτων, με αποτέλεσμα ο ποταμός να χάνει σταδιακά την «υπόγεια τροφοδοσία» που τον διατηρούσε ζωντανό κατά τους θερινούς μήνες. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι, αν δεν αλλάξει ριζικά η πολιτική διαχείρισης του νερού, η λεκάνη του Γάγγη θα μπορούσε να φτάσει σε μη αναστρέψιμο σημείο μέσα στις επόμενες δεκαετίες.
Η μείωση της ροής έχει ήδη σοβαρές επιπτώσεις στη γεωργία, την ύδρευση και την ενέργεια. Οι αγρότες που εξαρτώνται από την άρδευση του ποταμού αντιμετωπίζουν πτώση της παραγωγής και αύξηση του κόστους, ενώ πολλές πόλεις της λεκάνης αντιμετωπίζουν προβλήματα επάρκειας νερού. Η κρίση του Γάγγη δεν είναι μόνο περιβαλλοντική αλλά και κοινωνικοοικονομική: απειλεί τα εισοδήματα εκατομμυρίων ανθρώπων και ενδέχεται να οδηγήσει σε μετακινήσεις πληθυσμών εάν η υποβάθμιση συνεχιστεί.
Ταυτόχρονα, η περίπτωση του Γάγγη αποτελεί παγκόσμια προειδοποίηση για τον τρόπο που η κλιματική αλλαγή και η ανθρώπινη πίεση μεταβάλλουν ριζικά τους μεγάλους ποταμούς του πλανήτη. Από τον Νείλο έως τον Κολοράντο, τα υδάτινα οικοσυστήματα υποφέρουν από υπερεκμετάλλευση, ασταθείς βροχοπτώσεις και αυξανόμενες θερμοκρασίες.
Η περίπτωση του Γάγγη υπενθυμίζει ότι το νερό δεν είναι απλώς φυσικός πόρος, αλλά ζήτημα κοινωνικής ισότητας και βιώσιμης ανάπτυξης. Οι χώρες που εξαρτώνται από ποτάμια οικοσυστήματα οφείλουν να υιοθετήσουν αγροτικές και ενεργειακές πολιτικές που σέβονται τη διαθεσιμότητα του νερού. Όπως η «δίκαιη μετάβαση» στην ενέργεια προστατεύει τους ανθρώπους, έτσι και μια «δίκαιη υδάτινη μετάβαση» πρέπει να διασφαλίζει ότι η πρόσβαση στο νερό παραμένει κοινό δικαίωμα και όχι προνόμιο.
Πηγές
-
- The Conversation (2025). The Ganges River is drying faster than ever – here’s what it means for the region and the world
- Proceedings of the National Academy of Sciences (2025).Severe and prolonged low flow in the Ganges River Basin over the past 1,300 years
- Nature India (2025). Groundwater decline and river discharge changes in the Indo-Gangetic basin
Leave a Comment