Η ανθρωπότητα βρίσκεται μπροστά σε μία από τις μεγαλύτερες μεταβάσεις της ιστορίας της , μια μετάβαση όχι μόνο πληθυσμιακή, αλλά και βαθιά οικολογική, κοινωνική και κλιματική. Σύμφωνα με τη νέα επισκόπηση της Υπηρεσίας Copernicus, βασισμένη στην έκθεση των Ηνωμένων Εθνών World Urbanization Prospects 2025, η αστικοποίηση εξελίσσεται ταχύτερα από τις προηγούμενες προβλέψεις, επηρεάζοντας τον τρόπο με τον οποίο ζούμε, μετακινούμαστε και οργανώνουμε τις κοινωνίες μας.
Ήδη σήμερα, 45% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε πόλεις και 36% σε κωμοπόλεις, μια εντυπωσιακή μεταβολή σε σχέση με το 1950, όταν μόλις το 20% ζούσε σε αστικά κέντρα. Συνολικά, πάνω από 3,69 δισεκατομμύρια άνθρωποι κατοικούν πλέον σε πόλεις, και η αστικοποίηση έχει υπερδιπλασιαστεί μέσα σε 75 χρόνια. Μέχρι το 2050, τα δύο τρίτα της παγκόσμιας πληθυσμιακής αύξησης αναμένεται να συμβούν σε αστικές περιοχές, οδηγώντας πολλές από αυτές στη μετατροπή τους σε «μεγα-πόλεις» με περισσότερους από 10 ή 20 εκατομμύρια κατοίκους. Πρόκειται για μια βαθιά αναδιάρθρωση όχι μόνο του χώρου, αλλά και των κοινωνικών και κλιματικών ισορροπιών.
Η έκθεση καλύπτει 237 χώρες και πάνω από 12.000 πόλεις άνω των 50.000 κατοίκων, αξιοποιώντας το Global Human Settlement Layer (GHSL). Το GHSL, ένα σύστημα που αναπτύχθηκε από το Joint Research Centre της Ευρωπαϊκής Επιτροπής , συνδυάζει δορυφορικά δεδομένα Sentinel, εθνικές απογραφές και χωρικά μοντέλα πληθυσμιακής κατανομής, παράγοντας τις πρώτες πραγματικά συγκρίσιμες παγκόσμιες βάσεις δεδομένων για την ανθρώπινη εγκατάσταση. Μέσα από αυτή τη μεθοδολογία, οι επιστήμονες παράγουν προβλέψεις μέχρι το 2100 για την εξέλιξη του πληθυσμού, της κάλυψης γης και των αστικών προτύπων, αποτυπώνοντας με ακρίβεια πώς αλλάζει ο κόσμος που χτίζουμε.
Η έκθεση αναδεικνύει τις καθοριστικές μεταβολές που αλλάζουν τον παγκόσμιο αστικό χάρτη. Η πιο εντυπωσιακή είναι η άνοδος των μεγα-πόλεων: από μόλις οκτώ το 1975, φτάσαμε στις τριάντα τρεις το 2025, με την Τζακάρτα να ξεπερνά το Τόκιο ως η μεγαλύτερη πόλη στον κόσμο, αγγίζοντας τους 42 εκατομμύρια κατοίκους. Παράλληλα, οι περισσότεροι άνθρωποι παγκοσμίως εξακολουθούν να ζουν σε μικρές και μεσαίες πόλεις μεταξύ 50.000 και 250.000 κατοίκων, που αποτελούν τον κινητήριο μοχλό αστικής ανάπτυξης στις επόμενες δεκαετίες.
Την ίδια στιγμή, η παγκόσμια αστικοποίηση δεν εξελίσσεται παντού με τον ίδιο τρόπο. Περίπου 3.000 πόλεις παρουσίασαν μείωση πληθυσμού την τελευταία δεκαετία, συχνά μικρές πόλεις στην Κίνα και την Ινδία ή μεγάλες μητροπόλεις όπως το Μεξικό Σίτι. Αυτό δείχνει ότι η αστική ανάπτυξη είναι μια δυναμική διαδικασία, όπου η πληθυσμιακή αύξηση και η συρρίκνωση συνυπάρχουν μέσα στο ίδιο εθνικό πλαίσιο.
Η γεωγραφία των αγροτικών περιοχών μεταβάλλεται επίσης σημαντικά. Μόνο 62 χώρες έχουν πλέον τις αγροτικές περιοχές ως κυρίαρχο τύπο εγκατάστασης, ενώ το 1975 ήταν 116. Ωστόσο, το δομημένο περιβάλλον στις αγροτικές περιοχές έχει διπλασιαστεί, ακόμη και όπου ο πληθυσμός μειώνεται, καταδεικνύοντας την αυξανόμενη πίεση στη γη και τη συνεχιζόμενη διάχυση των οικισμών.
Ένα από τα πιο κρίσιμα ευρήματα της έκθεσης είναι ότι η αστικοποίηση αυξάνεται ταχύτερα από τον πληθυσμό. Από το 1975 έως το 2025, η έκταση του δομημένου περιβάλλοντος σχεδόν τετραπλασιάστηκε, ενώ ο παγκόσμιος πληθυσμός διπλασιάστηκε. Η μέση δομημένη επιφάνεια ανά άτομο αυξήθηκε από 44 σε 63 τετραγωνικά μέτρα, υποδηλώνοντας ότι οι άνθρωποι καταλαμβάνουν ολοένα και περισσότερο χώρο, συχνά εις βάρος φυσικών και αγροτικών οικοσυστημάτων. Αυτή η τάση συνδέεται με αυξημένη κατανάλωση ενέργειας, μεγαλύτερη έκθεση σε πλημμυρικούς κινδύνους, υποβάθμιση εδαφών και απώλεια βιοποικιλότητας.
Η κατανόηση αυτών των μεταβολών είναι κρίσιμη για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης και την εφαρμογή της «New Urban Agenda», το παγκόσμιο πλαίσιο του ΟΗΕ για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη. Τα δεδομένα του GHSL προσφέρουν τη βάση για τεκμηριωμένο σχεδιασμό υποδομών, αξιολόγηση κινδύνων και χάραξη πολιτικών ανθεκτικής και δίκαιης αστικής ανάπτυξης. Σε έναν κόσμο που αλλάζει γρήγορα, η αστικοποίηση δεν είναι απλώς δημογραφική τάση, αλλά ο καθοριστικός παράγοντας της παγκόσμιας κλιματικής και κοινωνικής σταθερότητας.
Οι πόλεις του 2050 θα είναι ο τόπος όπου θα κριθούν οι μεγάλες προκλήσεις του αιώνα: η ενεργειακή μετάβαση, η κοινωνική συνοχή, η κλιματική προσαρμογή και η βιώσιμη ανάπτυξη. Το πώς θα σχεδιαστούν, θα επεκταθούν και θα λειτουργήσουν θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το μέλλον του πλανήτη.
Πηγές
-
-
- Copernicus – Seven things we learned from the UN World Urbanization Prospects 2025
https://www.copernicus.eu/el/node/105601 - United Nations DESA – Population Division – World Urbanization Prospects 2025
https://population.un.org/wup - European Commission – Joint Research Centre (JRC) – Global Human Settlement Layer (GHSL)
https://ghsl.jrc.ec.europa.eu
- Copernicus – Seven things we learned from the UN World Urbanization Prospects 2025
-
Αφήστε σχόλιο