Η εξέλιξη του κλίματος στην περιοχή των Βαλκανίων τις τελευταίες δεκαετίες αποτέλεσε αντικείμενο πρόσφατης μελέτης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία παρουσιάστηκε στο Climatebook. Η μελέτη, με τίτλο “Climate Evolution of Agricultural and Natural Areas of Southeastern Europe According to Pinna, Johansson and Kerner Climate Indices” και συγγραφείς τους Δρ. Ιωάννη Χαραλαμπόπουλο και Δρ. Φ. Δρούλια, βασίστηκε σε δεδομένα υψηλής χωρικής και χρονικής ανάλυσης (ERA5-Land) και εξέτασε τη μακροχρόνια κλιματική μεταβολή συγκρίνοντας δύο διακριτές περιόδους: 1964–1993 (Ρ1) και 1994–2023 (Ρ2) εστιάζοντας σε 10 χώρες της περιοχής: Σλοβενία, Κροατία, Βοσνία–Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο, Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Σερβία, Ρουμανία, Βουλγαρία και Ελλάδα.
Για την ανάλυση της κλιματικής μεταβολής χρησιμοποιήθηκαν οι βιοκλιματικοί δείκτες PINNA και Johansson Climate Index (JCI), οι οποίοι αποτυπώνουν διαφορετικές πτυχές του κλίματος. Ο δείκτης PINNA, που συνδυάζει θερμοκρασία και βροχόπτωση, κατέδειξε ότι το νότιο τμήμα των Βαλκανίων παρουσιάζει αυξημένη ξηρασία, με τη μεγαλύτερη επιδείνωση να παρατηρείται στα βορειοανατολικά σύνορα Σερβίας–Ρουμανίας. Αντιθέτως, περιοχές στη νότια Ρουμανία και στη βόρεια Βουλγαρία εμφάνισαν τάσεις προς υγρότερες συνθήκες, πιθανότατα λόγω της αντικατάστασης της χιονοκάλυψης από βροχοπτώσεις, καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται (Εικόνα 1).
Ο δείκτης Johansson (JCI), που αξιολογεί τις ακραίες μηνιαίες θερμοκρασίες (μέγιστη–ελάχιστη) σε συνάρτηση με το γεωγραφικό πλάτος, ανέδειξε γενικευμένη αύξηση της εποχικής θερμικής διακύμανσης στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Με άλλα λόγια, η διαφορά μεταξύ των θερμοκρασιών καλοκαιριού και χειμώνα έχει μεγαλώσει, καθώς οι θερινοί μήνες γίνονται θερμότεροι ενώ οι χειμερινοί τείνουν να διατηρούν ή και να ενισχύουν τις χαμηλές τους τιμές. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι θερμικές αντιθέσεις μέσα στο έτος γίνονται πιο έντονες, οδηγώντας σε ακραίες συνθήκες τόσο το καλοκαίρι όσο και τον χειμώνα. Εξαίρεση καταγράφηκε σε τμήμα της Ρουμανίας, όπου παρατηρήθηκε μείωση της ετήσιας θερμικής διαφοράς (Εικόνα 2).
Η ανάλυση εμπλουτίστηκε με τον διαχωρισμό αγροτικών και φυσικών περιοχών, βάσει των δεδομένων CORINE Land Cover 2018, ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα που καταγράφει τη χρήση και κάλυψη γης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τόσο οι αγροτικές εκτάσεις όσο και τα φυσικά οικοσυστήματα ακολουθούν παρόμοια τάση, την αύξηση δηλαδή των ξηρών και θερμών συνθηκών με παράλληλη εμφάνιση πιο ακραίων θερμοκρασιών. Το εύρημα αυτό υπογραμμίζει ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής μεταβολής δεν περιορίζονται μόνο στην αγροτική παραγωγή, αλλά επεκτείνονται και στη λειτουργία των φυσικών οικοσυστημάτων, με πιθανές συνέπειες στη βιοποικιλότητα και στις υπηρεσίες που αυτά παρέχουν.
Η ανάλυση των δεικτών PINNA και Johansson καταδεικνύει ότι τα Βαλκάνια βρίσκονται σε πορεία σημαντικών κλιματικών μεταβολών, με κυρίαρχες τάσεις την αύξηση της ξηροθερμικότητας και την ενίσχυση των θερμικών αντιθέσεων μεταξύ εποχών. Οι μεταβολές αυτές επηρεάζουν εξίσου τις αγροτικές εκτάσεις και τα φυσικά οικοσυστήματα, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη για στοχευμένες πολιτικές προσαρμογής και βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων στην περιοχή.
Πηγή: Climatebook (2025). Η μεταβολή του κλίματος στα Βαλκάνια μέσα από δεδομένα υψηλής ακρίβειας. Διαθέσιμο στο: https://climatebook.gr/i-metavoli-tou-klimatos-sta-valkania-mesa-apo-dedomena-ypsilis-akriveias/
Charalampopoulos, I., & Droulia, F. (2023). Climate Evolution of Agricultural and Natural Areas of Southeastern Europe According to Pinna, Johansson and Kerner Climate Indices. Climate, 13(6), 121. https://doi.org/10.3390/cli13060121
Leave a Comment