H Ευρώπη θερμαίνεται ταχύτερα από τις υπόλοιπες ηπείρους του πλανήτη , με τον ρυθμό αύξησης της θερμοκρασίας να είναι σχεδόν διπλάσιος από τον παγκόσμιο
Η πρώτη Ευρωπαϊκή Έκθεση Εκτίμησης Κλιματικού Κινδύνου (EUCRA) δημοσιεύτηκε πριν από λίγες μέρες από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, με σκοπό τον εμπλουτισμό των γνώσεων γύρω από τους κλιματικούς κινδύνους που διατρέχει η Ευρώπη, τον προσδιορισμό των προτεραιοτήτων σχετικά με τα σχέδια προσαρμογής της Ηπείρου στην κλιματική αλλαγή αλλά και την ανάδειξη ευαίσθητων τομέων στην κλιματική αλλαγή.
Η έκθεση, που δημοσιεύτηκε στις 11 Μαρτίου του 2024, επικεντρώνεται σε 36 κλιματικούς κινδύνους που έχουν δυνητικά σοβαρές επιπτώσεις στην Ευρώπη. Η αξιολόγηση των κινδύνων γίνεται βάσει, της σοβαρότητας κινδύνου , του χρονικού ορίζοντα στη διαμόρφωση της πολιτικής και της λήψης αποφάσεων σχετικών με τον κίνδυνο και των τομέων που επηρεάζονται σε μεγαλύτερο βαθμό από αυτόν.
Η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή επιφέρει αλλαγές στο κλίμα του πλανήτη σε παγκόσμιο επίπεδο και συμβάλλει στην πρωτοφανή υπερθέρμανσή του. Ήδη το 2023 αποτέλεσε την πιο θερμή χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ, με την παγκόσμια μέση θερμοκρασία να ξεπερνάει για πρώτη φορά τα προβιομηχανικά επίπεδα κατά 1,5 o C. Πέρα από αυτό το αρνητικό ρεκόρ θερμοκρασιών, ιδιαίτερα ανησυχητικές είναι και οι ενδείξεις της ανόδου της θερμοκρασίας των ωκεανών και θαλασσών, ενός σπουδαίου ρυθμιστικού παράγοντα του κλιματικού μας συστήματος. Ταυτόχρονα, οι αντίστοιχες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι Ευρώπη θερμαίνεται ταχύτερα από τις υπόλοιπες ηπείρους του πλανήτη σε σχέση με τη δεκαετία του 1980, με τον ρυθμό αύξησης της θερμοκρασίας να είναι σχεδόν διπλάσιος από τον παγκόσμιο. Αυτό συντέλεσε στην εμφάνιση πολλών ακραίων κλιματικών επεισοδίων στη Γηραιά ήπειρο, οπού τα τελευταία χρόνια έρχεται αντιμέτωπη με ολοένα και εντονότερους κλιματικούς κινδύνους και με τις καταστροφικές τους συνέπειες, όπως πυρκαγιές, πλημμύρες, άνοδο της στάθμης της θάλασσας κ.α. Η συχνότητα και η ένταση μάλιστα των κλιματικών κινδύνων, σύμφωνα με την έκθεση, εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα, ακόμα και σύμφωνα με αισιόδοξα σενάρια συμβατά με τη Συμφωνία του Παρισίου, ενώ το μέγεθος και ο ρυθμός της αλλαγής ανάγεται στις παγκόσμιες προσπάθειες περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Παρατηρούμενη και προβλεπόμενη αύξηση της θερμοκρασίας στην ευρωπαϊκή χερσαία ζώνη. Πηγή: Copernicus Climate Change Service (C3S).
Στην έκθεση τονίζεται ότι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη δεν προέρχονται μόνο από την παρουσία ενισχυμένων κλιματικών κινδύνων, αλλά προκύπτουν από τη σύμπραξη και κοινωνικών παραγόντων και του πόσο καλά είναι προετοιμασμένες οι κοινωνίες γι’ αυτούς. Οι πιθανές επιπτώσεις αυτών ξεπερνούν την ευημερία και τη διατήρηση των χερσαίων και υδάτινων οικοσυστημάτων και επιδρούν και σε επίπεδο κοινωνίας. Συγκεκριμένα, θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των τροφίμων και του νερού, την ενεργειακή ασφάλεια και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, καθώς και την υγεία του γενικού πληθυσμού και των εργαζομένων σε εξωτερικούς χώρους επηρεάζοντας έτσι την κοινωνική συνοχή και σταθερότητα.
Η κλιματική αλλαγή μπορεί να λειτουργήσει ως ενισχυτικός παράγοντας των υφιστάμενων κινδύνων επιδεινώνοντας τις επιπτώσεις τους. Πιο συγκεκριμένα οι καύσωνες και οι παρατεταμένες ξηρασίες αυξάνονται με την κλιματική αλλαγή. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε εκτεταμένες πυρκαγιές, αποτυχίες κρίσιμων υποδομών, διακοπές ρεύματος και σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία και την οικονομία. Παράλληλα, η Ευρώπη και ιδιαίτερα τα νότια τμήματα της τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζουν έναν αυξανόμενο κίνδυνο μέγα-ξηρασιών, ξηρασιών δηλαδή σε εκτεταμένες περιοχές που διαρκούν για αρκετά χρόνια, και υποβαθμίζουν τους υδάτινους πόρους από τους οποίους εξαρτώνται οι άνθρωποι, η γεωργία, η βιομηχανία, τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας, οι ποτάμιες μεταφορές και τα οικοσυστήματα. Επίσης σε ένα συνεχώς θερμαινόμενο κλίμα το μοτίβο της βροχόπτωσης μεταβάλλεται. Οι ακραίες βροχοπτώσεις έχουν αυξηθεί σε μεγάλα τμήματα της Ευρώπης, οδηγώντας σε αυξανόμενους κινδύνους πλημμυρών και καταστροφικές πλημμύρες τα τελευταία χρόνια, με την τάση να εκτιμάται αυξητική. Άλλος ένα κλιματικός κίνδυνος που φαίνεται να πλήττει τις παράκτιες περιοχές της Ευρώπης και μελετάται στο πλαίσιο της έκθεσης είναι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, αυξάνοντας τον κίνδυνο παράκτιων πλημμυρών και καταιγίδων, διάβρωσης των ακτών και διείσδυσης αλμυρού νερού στα υπόγεια ύδατα. Μάλιστα ακόμα και αν η παγκόσμια θερμοκρασία σταθεροποιηθεί η στάθμη της θάλασσας θα συνεχίζει να αυξάνεται για αιώνες ή και χιλιετίες μετά.
Όλα αυτά συνθέτουν μια επιτακτική κατάσταση που ήδη βιώνει ο πλανήτης και είναι σημαντικά τα παραδείγματα (ακραίες βροχοπτώσεις στην Γερμανία το 2022 και Ελλάδα 2023, δασικές πυρκαγιές το 2023 κ.α.), που υποδεικνύουν πως οι επιπτώσεις ενός μεμονωμένου γεγονότος μπορούν να μεταδοθούν σε πολλαπλά συστήματα και τομείς, επηρεάζοντας έτσι ταυτόχρονα πολλούς τομείς πολιτικής. Για αυτό το λόγο, οι πολιτικές προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή καλούνται πλέον να εξετάζουν ένα ευρύ φάσμα πιθανών σεναρίων που αφορά τις επιπτώσεις των κλιματικών κινδύνων, τον συνδυασμό κλιματικών κινδύνων που συμβαίνουν ταυτόχρονα ή σε στενή διαδοχή, αλλά και των αλυσιδωτών κινδύνων (cascading) που μπορεί να λαμβάνουν χώρα πέρα από τα γεωγραφικά σύνορα της ηπείρου παρόλα αυτά να την επηρεάζουν.
Η ευρωπαϊκή έκθεση επίσης αξιολογεί τους μείζονες κλιματικούς κινδύνους από άποψη σοβαρότητας κινδύνου και τους παρουσιάζει σε ομάδες, οικοσυστήματα, τρόφιμα, υγεία, υποδομές, οικονομία και χρηματοδότηση. Με αυτό τον τρόπο αναδεικνύονται ταυτόχρονα οι τομείς που χρήζουν προτεραιότητας στη λήψη αποφάσεων και στην υιοθέτηση του κατάλληλου σχεδιασμού προσαρμογής. Όσον αφορά την εφαρμογή κλίμακας στη βαρύτητα του κλιματικού κινδύνου, η έκθεση εκτιμά ότι αρκετοί κλιματικοί κίνδυνοι έχουν ήδη φτάσει σε κρίσιμα επίπεδα και χωρίς την υιοθέτηση σωστής πολιτικής οι περισσότεροι από τους κλιματικούς κινδύνους που εντοπίζονται στην έκθεση θα φτάσουν ή θα ξεπεράσουν κρίσιμα ή καταστροφικά επίπεδα μέχρι το τέλος του αιώνα. Η νότια Ευρώπη, οι παράκτιες περιοχές με χαμηλό υψόμετρο και οι εξόχως απόκεντρες περιοχές της ΕΕ αποτελούν hot spot περιοχές για τους κλιματικούς κινδύνους και τρείς από τους οχτώ κλιματικούς κινδύνους που εντοπίζονται στην περιοχή εκτιμώνται επείγουσας μέριμνας.
Με γνώμονα τον σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών προσαρμογής στους κλιματικούς κινδύνους στην έκθεση επισημαίνεται ότι οι αποτελεσματικές πολιτικές μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση των κλιματικών κινδύνων, όμως το αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί από την εφαρμογή παγκόσμιων πολιτικών για τη μείωση των εκπομπών και από την γρήγορη και αποτελεσματική προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Παρόλο που η ΕΕ σημειώνει σημαντική πρόοδο στην ανάπτυξη και σχεδιασμό πολιτικών προσαρμογής, η ετοιμότητα της εφαρμογής τους παραμένει χαμηλή σε σχέση με τους ολοένα και αυξανόμενους κινδύνους. Οι περισσότερες από τις πολιτικές και δράσεις για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της Ευρώπης στην κλιματική αλλαγή αφορούν ένα ευρύτερο χρονικό πλαίσιο, με αποτέλεσμα να ελλοχεύει ο κίνδυνος της δυσπροσαρμοστικότητας (maladaptation) και εγκλωβισμός των πολιτικών σε λύσεις που δεν είναι αποτελεσματικές στο μέλλον. Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση πολιτικής προσαρμογής λαμβάνει υπόψη πολλαπλούς στόχους κοινωνικής και περιβαλλοντικής ευημερίας και διασφαλίζει την αποτελεσματική προσαρμογή.
Συνεπώς, η πρώτη Ευρωπαϊκή Έκθεση Εκτίμησης Κλιματικού Κινδύνου επεκτείνει την υπάρχουσα γνώση σχετικά με τις κλιματικές επιπτώσεις και τους κινδύνους που αφορούν την Ευρώπη όπως ορίζεται από αντίστοιχες εκθέσεις και έρευνες της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), του Copernicus Climate Change Service (C3S) και το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (JRC). Παράλληλα αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για τη χάραξη πολιτικής για την προσαρμογή της ηπείρου στους κλιματικούς κινδύνους αφού παρέχει λεπτομερή προσδιορισμό των κύριων κλιματικών κινδύνων για την Ευρώπη, συνδέοντας αυτούς τους κινδύνους με το ευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτικής, μια δομημένη διαδικασία αξιολόγησης κινδύνων.
Πηγή: https://www.eea.europa.eu/publications/european-climate-risk-assessment
Leave a Comment