Ο τυφώνας «Μίλτον» έπληξε τη Φλόριντα των ΗΠΑ, αφού πρώτα έχει αναβαθμιστεί από τροπική καταιγίδα σε τυφώνα επιπέδου κινδύνου 3 και ενώ οι ΗΠΑ ακόμα ανασυγκροτούνται από το πέρασμα ενός ακόμα δυνατού τυφώνα, του «Ελίν», δυο βδομάδες πριν. Καθώς χιλιάδες άνθρωποι καλούνται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, τα όποια βρίσκονται σε περιοχές κινδύνου πλημμύρας λόγω της αύξησης της στάθμης του ωκεανού και η πολιτεία της Φλόριντα, συγκεκριμένα η περιοχή Tampa Bay, αναμένεται να έρθει αντιμέτωπη με τεράστιες καταστροφές υποδομών και κατοικιών, πολλοί αναρωτιούνται, αν αυτά τα ακραίας σφοδρότητας φαινόμενα θα είναι συχνότερα στο μέλλον και ποιοι λόγοι κρύβονται πίσω από τον σχηματισμό τους.
Για να απαντήσει κανείς σε αυτά τα ερωτήματα πρέπει να αναλογιστεί ποιος είναι ο μηχανισμός σχηματισμού ενός τυφώνα και ποια μεταβολή μπορεί να πυροδοτήσει την αύξηση της έντασης και της συχνότητας τους. Σύμφωνα με δημοσίευμα της Washington Post οι επιστήμονες φαίνεται να συμφωνούν το σημείο καμπής εντοπίζεται στην αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών, τους επονομαζόμενους θαλάσσιους καύσωνες.
Ένας βασικός παράγοντας πρόβλεψης του σχηματισμού και της εξέλιξης των τυφώνων είναι η θερμοκρασία των ωκεανών. Τα θερμά νερά των ωκεανών των τροπικών περιοχών εξατμίζονται με ταχύ ρυθμό, ο θερμός υγρός αέρας ανέρχεται σε μεγαλύτερα ύψη σχηματίζοντας μια περιοχή χαμηλής πίεσης κοντά στην επιφάνεια των ωκεανών. Αυτό προκαλεί την εισροή περισσότερου αέρα, όπου συμπυκνώνεται ανερχόμενος δημιουργώντας καταιγιδοφόρα νέφη. Καθώς ανεβαίνει, ο αέρας σε έναν τυφώνα περιστρέφεται προς τα δεξιά στο Βόρειο ημισφαίριο και προς τα αριστερά στο Νότιο ημισφαίριο λόγω του φαινομένου Coriolis – ένα φαινόμενο κατά το οποίο οι άνεμοι καμπυλώνονται λόγω της περιστροφής της Γης. Οι καταιγίδες αναπτύσσονται εάν υπάρχει συνεχής παροχή ενέργειας από το θερμό ωκεάνιο νερό και θερμός, υγρός αέρας. Οι τροπικές καταιγίδες μπορούν να εξελιχθούν σε τυφώνες. Οι τροπικές καταιγίδες εξασθενούν όταν μεταβούν σε περιοχές με ψυχρότερα ωκεάνια ύδατα, όπου δεν υπάρχει σχεδόν τόση ενέργεια στο νερό για να τροφοδοτήσει την καταιγίδα, ούτε υπάρχει τόση υγρασία στον αέρα. Οι τυφώνες εξασθενούν επίσης, όταν κινούνται πάνω από την ξηρά.
Ο Κόλπος του Μεξικού, μια περιοχή που συχνά αποτελεί τον τόπο γέννησης τέτοιων φαινομένων, κατέγραψε το φετινό καλοκαίρι θερμοκρασίες υδάτων να ξεπερνούν τα ρεκόρ και μάλιστα και σε μεγαλύτερα βάθη υδάτων. Αυτό οι ειδικοί το αποκαλούν θαλάσσιο καύσωνα. Αφορά δηλαδή την εμφάνιση (ανά περιόδους) φαινομένων ανώμαλης και παρατεταμένης αύξησης της θερμοκρασίας των ωκεάνιων μαζών, σε αντιστοιχία με τον ατμοσφαιρικό καύσωνα. Ένας κοινά αποδεκτός ορισμός του καύσωνα τον περιγράφει ως την περίοδο όπου οι ημερίσιες μέγιστες θερμοκρασίες είναι υψηλότερες από το 90% της κατανομής των μέγιστων θερμοκρασιών της συγκεκριμένης ημέρας, σε μια συγκεκριμένη περιόδο αναφοράς, για τουλάχιστον πέντε ημέρες. Πρόκειται για ακραία κλιματικά φαινόμενα που συμβαίνουν οπουδήποτε στον ωκεανό, σε μικρές ή μεγάλες χωρικές και χρονικές κλίμακες, ανεξάρτητα από την εποχή. Πολλές φορές οι υψηλές θερμοκρασίες φτάνουν μέχρι τα βαθύτερα στρώματα της θάλασσας.
Η ύπαρξη θερμών υδάτων και σε μεγαλύτερα βάθη είναι πολύ σημαντική για την εξέλιξη των φαινομένων όπως οι τυφώνες. Αυτό γιατί οι τυφώνες αναδεύουν το νερό κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Συνήθως, το νερό σε μεγαλύτερα βάθη είναι ψυχρότερο και ερχόμενο στην επιφάνεια επιφέρει πτώση της θερμοκρασίας της επιφάνειας των θαλασσών, αναστέλλοντας την περεταίρω ανάπτυξη του τυφώνα. Όταν όμως το νερό είναι θερμό και σε μεγαλύτερα βάθη τότε όταν αναδύεται στην επιφάνεια ενισχύει το εξελισσόμενο σύστημα. Αυτός ο μηχανισμός φαίνεται να συνέβη και στις περιπτώσεις του «Μίλτον» και του «Ελίν».
Τις τελευταίες εβδομάδες, η Αμερικάνικη Υπηρεσία για την Ατμόσφαιρα και τους Ωκεανούς είχε κατατάξει το κύμα θαλάσσιου καύσωνα που έπληττε τον Κόλπο του Μεξικού «μέτριο προς ισχυρό» η επίδραση του όμως στο σχηματισμό αυτών των ακραίων φαινομένων μπορεί να ήταν σημαντική, καθώς τροφοδότησε την καταιγίδα με θερμές ωκεάνιες μάζες.
Οι ακριβείς μηχανισμοί και διεργασίες πίσω από την εκδήλωση των θαλάσσιων καυσώνων βρίσκονται υπό μελέτη, ενώ οι μετρήσεις αποδεικνύουν ότι οι θερμοκρασίες των θαλασσών παρουσιάζουν αυξητική τάση. Μόνο τα τελευταία 40 χρόνια, το 90% του επιπλέον ποσού θερμότητας που εκλύεται στην ατμόσφαιρα, λόγω της ανθρωπογενούς δραστηριότητας, καταλήγει στον ωκεανό αυξάνοντας γενικότερα τη θερμότητα του και ειδικότερα τη θερμοκρασία των ανώτερων στρωμάτων του κατά μέσο όρο 0.15 °C/δεκαετία.
Ένας ακόμη παράγοντας που συνέβαλε στην άνοδο των θερμοκρασιών των ωκεανών το 2023 ήταν το φαινόμενο Ελ Νίνιο, το οποίο επιφέρει θερμότερες υδάτινες μάζες από τις συνήθεις στον Ειρηνικό. Ενώ το Ελ Νίνιο αποτελεί ένα φυσικό κλιματικό φαινόμενο και δεν είναι σπάνιο, η θερμοκρασία του Ειρηνικού το 2023 παρουσίασε ασυνήθιστη θετική μεταβολή σε σύγκριση με τις τιμές που παρατηρήθηκαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Επίσης, η σφοδρότητα και η συχνότητα των θαλάσσιων καυσώνων έχει αυξηθεί, σε ποσοστό που εκτιμάται στο 54% τα τελευταία 100 χρόνια, γεγονός που συνδέεται άμεσα με την κλιματική αλλαγή. Οι επιπτώσεις των θαλάσσιων καυσώνων δεν εντοπίζονται μόνο στο ρόλο τους στο μηχανισμό σχηματισμού τροπικών καταιγίδων και τυφώνων αλλά επιδρούν ευρέως στα ωκεάνια οικοσυστήματα, τη βιοποικιλότητα των ωκεανών καθώς και στις τοπικές κοινωνίες που η οικονομία τους στηρίζεται στην αλιεία και τον τουρισμό. Οι αυξημένες θερμοκρασίες των θαλασσών φαίνεται να είναι υπεύθυνες για τον αποχρωματισμό κοραλλιών, την τοξική άνθιση φυτοπλαγκτού, τη μετανάστευση ακόμα και εξαφάνιση ειδών και τη γενικότερη αναδιοργάνωση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Ταυτόχρονα, ο θερμότερος ωκεανός αδυνατεί να δεσμεύσει διοξείδιο του άνθρακα με αποτέλεσμα να το απελευθερώνει ξανά πίσω στην ατμόσφαιρα, λειτουργώντας έτσι σαν μηχανισμός ενίσχυσης της αυξημένης συγκέντρωσης του. Παράλληλα, αυξάνεται η οξύτητα και η αλατότητα των θαλασσών με την αύξηση της θερμοκρασίας τους.
Οι θαλάσσιοι καύσωνες της Μεσογείου
Η περιοχή της Μεσογείου, αν και απέχει από τις τροπικές περιοχές, δέχεται και εκείνη παρατεταμένα κύματα θαλάσσιων καυσώνων τα τελευταία χρόνια. Οι αυξανόμενες τιμές επιφανειακής θερμοκρασίας στη Μεσόγειο Θάλασσα τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν οδηγήσει στη συχνότερη εμφάνιση θαλάσσιων καυσώνων, που χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη ένταση, διάρκεια, και χωρική κάλυψη. Η ανάπτυξη των φαινομένων αυτών ευνοείται από συνθήκες αντικυκλωνικής κυκλοφορίας στην ατμόσφαιρα και κατά συνέπεια χαμηλής έντασης ανέμους. Για το 2023 ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες υδάτων σημειώθηκαν σε όλη την έκταση της Μεσογείου με μεγαλύτερες αποκλίσεις θερμοκρασιών να σημειώνονται στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτή η αυξητική τάση συνεχίζεται και το 2024, που ήδη από τις πρώτες ημέρες του έτους σημείωνε υπερβάσης του μέσου όρου της θερμοκρασίας της επιφάνειας των θαλασσών, κυρίως στο Αιγαίο, τη Βόρεια Αδριατική και Μαύρη Θάλασσα, στη Θάλασσα του Λεβάντε και το Νοτιοανατολικό Ιόνιο πέλαγος.
Ενώ οι θερμοκρασίες στη Μεσόγειο δεν είναι ικανές για την ανάπτυξη φαινομένων όπως οι τροπικοί τυφώνες, η ραγδαία αύξηση της θερμοκρασίας των θαλασσών της συνδέεται με την εμφάνιση ακραίων καιρικών συστημάτων, όπως ο Daniel. Αν και οι επονομαζόμενοι Μεσογειακοί κυκλώνες δεν παρουσιάζουν τη σφοδρότητα αυτών του Ατλαντικού, έχουν κοινά χαρακτηριστικά και είναι εξίσου απρόβλεπτοι και καταστροφικοί. Οι υψηλές θερμοκρασίες των υδάτων προκαλούν ανησυχία στους ειδικούς που προβλέπουν την εμφάνιση τέτοιων φαινομένων συχνότερη, ενώ υπενθυμίζουν ότι οι καιρικές συνθήκες επηρεάζονται από τη θερμοκρασία της θάλασσας. Θερμότερη θάλασσα σημαίνει μεγαλύτερη κεραυνική δραστηριότητα, εντονότερες βροχοπτώσεις, χιονοπτώσεις και χιονο-καταιγίδες, καθώς και υδροστρόβιλους.
Όλα αυτά συνθέτουν την πολύπλοκη εικόνα του κλιματικού συστήματος και υποδεικνύουν πώς τα διαφορετικά υποσυστήματα (όπως ο ωκεανός και ατμόσφαιρα) επικοινωνούν και αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους. Όντας μέρος αυτού του συστήματος οι κοινωνίες έχουν ήδη αρχίσει να λαμβάνουν μέτρα και να υιοθετούν στρατηγικές περιορισμού των επιπτώσεων των θαλάσσιων καυσώνων όπου αυτό είναι δυνατόν. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω στρατηγικών όπως η στροφή στην αλίευση και κατανάλωση διαφορετικών ειδών ψαριών, τα οποία μπορεί να βρίσκονται σε αφθονία λόγω των πολύ υψηλών θερμοκρασιών, διαχείριση των αλιευτικών αποθεμάτων ή και πρακτικών καλλιέργειας των εμπορικών θαλάσσιων ειδών. Η συμπερίληψη των ακραίων κλιματικών φαινομένων, όπως η θαλάσσιοι καύσωνες, στη λήψη αποφάσεων για την προσαρμογή των κοινωνιών και των οικοσυστημάτων στη νέα πραγματικότητα μπορεί να τα προασπίσει από τις ραγδαίες κλιματικές αλλαγές.
https://hub.uoa.gr/marine-heatwaves-marine-ecosystems-and-socio-economic-impacts/
https://climatebook.gr/paratetamenos-thalassios-kafsonas-sti-mesogeio-apo-ta-teli-tou-fthinoporou/
https://lab.imedd.org/i-thermokrasia-tis-thalassas-espase-rekor/
Leave a Comment